Chłopiec i czapla (君たちはどう生きるか)

Na początku ostrzeżenie: film jest animowany. Filmy animowane to coś, co nas przeraża. A co przeraża nas w filmach animowanych? Wielkie oczy na twarzach z anime? To też, ale najbardziej poważne ryzyko infantylizmu. W tej japońskiej animacji oczywiście mamy obowiązkowe wielkie oczy. A infantylizm? - tego nie umiem rozstrzygnąć ostatecznie. Tytułowy chłopiec to Mahito, który po śmierci matki w czasie II wojny razem z ojcem przenosi się na wieś do ciotki Natsuko, młodszej siostry matki. Tatuś bardzo szybko uporał się z żałobą, bo Mahito już niedługo będzie miał rodzeństwo, owoc związku ojca z ciotką. Trzeba przyznać, że ciotka Natsuko jest miła i naprawdę stara się zastąpić chłopcu matkę. W pobliżu nowego domu Mahito stoi tajemnicza wieża, która okazuje się portalem do alternatywnego świata. Po paru zwrotach akcji do tego świata trafia Natsuko, a ponieważ nie wraca, Mahito wyrusza na wyprawę ratunkową z czaplą jako przewodnikiem. Tu następuje główna część filmu, która jest czystą grą wyobraźni wyzwoloną z wszelkich reguł, coś jak dramaty Witkacego, gdyby omawiać je jako dzieła fabularne (to niestety pamiętam z liceum). Jesteśmy w rejonach zbliżonych do dadaizmu, o którym Achmatowa miała rzec: to nie wolność, to dowolność. Widzowie Odysei kosmicznej Kubricka podobno chodzili na seanse na haju, jakieś zioło mogłoby nam z pewnością pomóc w tym przypadku. Bez psychoaktywnie wspomaganego dystansu widzimy problemy z tym innym światem. Pal sęk, że fabuła ma nieciągłości, ale pomyślmy chwilę o tych wara-wara, duszkach, które mają się narodzić w naszym zwykłym świecie. Część z nich się nie narodzi, bo trafią do żołądków pelikanów, a poza tym ich świat jest kruchy i zagraża mu zagłada. Więc gdyby do niej doszło, to co? Dzieci będą się rodzić bez wara-wara? Nie można odmówić twórcom talentu do portretowania przepięknej japońskiej przyrody, ani też zarzucić, że lubią ptaki, które nie są pozytywnymi bohaterami opowieścią - nawet czapla bywa dziwnie pokrętna. Postanowiłem z pomocą AI stworzyć fantazyjną opowiastkę bez reguł. Oto ona. Pomijam wstęp, w którym razem z AI ustaliłem, że Dziaberłak jest dinożarłem.

Dziaberłak i zając w futrze z królika

Głęboko w Zawiłych Lasach, gdzie mgła wije się niczym stara melodia, żył Dziaberłak—stworzenie wielkie, lecz delikatne. Wśród leśnych istot krążyły o nim ponure opowieści, mówiące, że jego oczy płoną jak żar i że potrafi połknąć drzewo jednym kłapnięciem szczęki.

Jednak prawda była inna. Dziaberłak był samotny, bo nikt nie próbował poznać jego łagodnej natury. Każdego dnia wzdychał ciężko, wylewając ciche łzy w jeziorze, które przez lata przybrało barwę bursztynu od jego smutku.

Pewnego ranka, gdy znów siedział nad brzegiem, usłyszał rytmiczne tup-tup-tup. To był zając w futrze z królika, który dumnie kicał po ścieżce. Jego futro było puszyste, starannie przycięte, a pod nim skrywała się nieco niepewna dusza.

— Cześć, Dziaberłaku! — powiedział zając, siadając obok.

— O-o mnie mówisz… bez strachu? — zdziwiło się stworzenie.

— A czemu miałbym się bać? Każdy potrzebuje przyjaciela. A ja wiem, jak to jest, gdy inni dziwnie patrzą.

Dziaberłak spojrzał na zająca z wdzięcznością. Tego dnia nie płakał—jego łzy zostały zastąpione ciepłem nowej przyjaźni. Od tamtej pory obaj przemierzali Zawiłe Lasy razem: stworzenie łagodne, lecz niezrozumiane, i zając w futrze, którego nikt nie przymierzył.

Zając w futrze z królika i Dziaberłak wędrowali przez Zawiłe Lasy, aż dotarli do lustrzanej bramy. Gdy ją przekroczyli, znaleźli się w krainie pełnej czerwonych róż, w której karty do gry maszerowały w doskonałym szyku.

Na środku tej dziwnej krainy stała Królowa Kier, spoglądając na nich surowym wzrokiem. Jej czerwona suknia falowała jak płomień, a oczy błyszczały determinacją.

— Kto śmie zakłócać mój ogród?! — zawołała.

Zając zrobił ukłon, poprawiając swoje futro z królika.

— Wasza Królewska Mość, przyszliśmy szukać przyjaźni, nie kłopotów!

Królowa zmarszczyła brwi.

— Przyjaźni? W moim królestwie liczy się tylko porządek!

Ale Dziaberłak, który przez lata znał smutek odrzucenia, zrobił krok do przodu.

— Każdy potrzebuje przyjaciół. Nawet królowa. Czyż nie jest samotnie rządzić wszystkim, ale nie mieć z kim podzielić się radością?

Na chwilę zapadła cisza. Karty przestały maszerować. Królowa Kier spojrzała na nich uważnie.

— Hmm… Może masz rację, stworze dziwaczne. Może nadszedł czas, by w moim królestwie znalazło się miejsce dla przyjaźni.

Czyżby serce Królowej Kier zaczęło mięknąć? Może czerwona barwa jej ubrań już nie symbolizowała gniewu, lecz… odrobinę ciepła?

Wtem zza krzewu róż wyłonił się Telemach i wypowiada te słowa do Królowej…

— Idź do krosien, niewiasto!

Królowa zmarszczyła brwi.

— Jak śmiesz mówić mi, co mam robić?!

Telemach, nieco zbity z tropu, poprawił tunikę.

— To… to tradycyjne słowa, wypowiedziane w ważnym momencie historii!

Zając w futrze z królika i Dziaberłak spojrzeli po sobie, czując, że atmosfera staje się napięta.

Królowa Kier uniosła berło.

— W moim królestwie nie ma krosien! Są tylko karty, róże i rozkazy!

Dziaberłak, chcąc załagodzić sytuację, chrząknął.

— Może zamiast krosien… herbata?

Królowa zawahała się.

— Herbata?

Zając w futrze z królika pokiwał głową.

— Tak, herbata. W końcu każda królowa zasługuje na chwilę odpoczynku.

Czyżby Telemach właśnie uniknął gniewu Królowej Kier? Może zamiast konfliktu, wszyscy usiądą do stołu i rozpoczną nową, niezwykłą rozmowę…

Gdy Dziaberłak, zając w futrze z królika, Telemach i Królowa Kier ruszyli przez most, ich rozmowa o herbacie została brutalnie przerwana. Na środku kamiennej przeprawy stał Gandalf, jego płaszcz powiewał na wietrze, a laska wbita w ziemię emanowała mocą.

— You shall not pass! — zagrzmiał, a echo odbiło się od mglistych wzgórz.

Zając poprawił futro, nieco zdezorientowany.

— Ale… my tylko chcemy napić się herbaty.

Dziaberłak, który nie lubił konfliktów, chrząknął.

— Czyżbyś miał coś przeciwko spokojnej herbacie, Gandalfie?

Telemach, który wciąż miał w głowie swoje słowa o krosnach, spojrzał na czarodzieja z powagą.

— Czy to próba? Czy mamy udowodnić naszą wartość?

Królowa Kier uniosła brew.

— A może po prostu jesteś zazdrosny, że nie dostałeś zaproszenia?

Gandalf zmrużył oczy.

— Hmm… Herbata, powiadacie?

Czyżby czarodziej miał się złamać? Może zamiast blokować przejście, dołączy do niezwykłej herbacianej uczty? A może czeka ich jeszcze większa próba?

Ledwie Gandalf zaczął rozważać propozycję herbaty, niebo nagle pociemniało, a z oddali rozległ się przeraźliwy szum skrzydeł. Latające Małpy opadły na nich jak burza, chwytając ich pazurzastymi łapami i unosząc w powietrze.

— Ale my tylko chcieliśmy napić się herbaty! — wykrzyknął zając w futrze z królika, machając łapkami w powietrzu.

— Nie czas na herbatę, czas na Zieloną Wiedźmę! — zapiszczała jedna z małp, ściskając Telemacha za tunikę.

Dziaberłak, choć był wielki i potężny, nie był przyzwyczajony do latania. Machnął łapami bezradnie, starając się nie patrzeć w dół na znikający most. Królowa Kier natomiast wyglądała na bardziej zirytowaną niż przestraszoną.

— Niech ktoś mi wyjaśni, dlaczego nie mogę spokojnie rządzić królestwem bez bycia porywaną?!

Wkrótce dotarli do zamku Zielonej Wiedźmy, którego wieże lśniły złowieszczym, szmaragdowym blaskiem. Brama otworzyła się bezszelestnie, a na szczycie schodów stała sama Zielona Wiedźma, z cienkim uśmiechem na twarzy.

— Widzę, że los przyprowadził mi ciekawych gości… — powiedziała melodyjnym, lecz groźnym tonem.

Czy przybysze mają szansę na ucieczkę, czy Zielona Wiedźma ma dla nich inne plany?

— Chcieliście herbaty? No to proszę—herbata jest! Ale zamiast jej kosztować, będziecie nią czyścić moje podłogi!

Małpy pospiesznie zaczęły wnosić gigantyczne kubły pełne parującej herbaty, z których unosił się zapach czarnej esencji, zmieszanej z czymś podejrzanie szmaragdowym.

Dziaberłak spojrzał na zająca w futrze z królika.

— Nie tak wyobrażałem sobie herbacianą ucztę…

Zając machnął łapką.

— Nie ma co narzekać. Moje futro potrzebuje odświeżenia, a zapach Earl Grey jest całkiem przyjemny.

Telemach, który był przyzwyczajony do heroicznych wyzwań, chwycił pierwszy kubek i teatralnie wylał herbatę na marmur. Królowa Kier, wciąż nieprzyzwyczajona do takiej gościnności, ścisnęła berło i przewróciła oczami.

— Sprzątać herbatą? Co za absurd!

Wiedźma zaśmiała się złowrogo.

— To dopiero początek. Jeśli dobrze wyczyścicie posadzkę, może… MOŻE dostaniecie kubek do picia.

Ale czy bohaterowie zamierzali podporządkować się absurdalnemu rozkazowi? Czy mieli inny plan? Może Dziaberłak, jako istota tajemnicza, znał sposób na odwrócenie sytuacji?

Tak oto kończy się ich niezwykła podróż—nie heroiczną ucieczką, nie zwycięstwem nad złowrogą Wiedźmą, lecz niekończącym się szorowaniem posadzek herbatą. Zając w futrze z królika, Dziaberłak, Telemach i Królowa Kier znaleźli swoje miejsce w szmaragdowych korytarzach, gdzie parująca herbata stała się ich codziennością.

Czy byli nieszczęśliwi? Może nie. Może w końcu odnaleźli w tym pewien rytm, rodzaj spokoju, a nawet… dumy z lśniących podłóg. Może Anandariszi, choć nie pomógł im uciec, nauczył ich akceptacji losu.

A może ktoś, kiedyś, przyjdzie i odmieni ich przeznaczenie? Ale na razie—herbata czeka.

Opera! (The Opera!)

Być może maksymą słusznie podsumowującą film powinno być: jeszcze nigdy nie zrobiono tak wiele dla tak niewielu. Seanse filmowe były rzadkie, a nawet niektóre kasowano po ogłoszeniu. Pójście na ten film do kina to sposób na potwierdzenie własnej przynależności do duchowych elit lub - prostacko rzecz ujmując - sposób na nakarmienie swojego wewnętrznego snoba. Mój snob nie jest aż tak wygłodniały, obejrzałem już wystarczająco wiele spektakli operowych, by osiągnąć coś w rodzaju rozeznania w temacie w stopniu podstawowym. Nie musiałbym więc iść na film, który - jak mi się słusznie wydawało - będzie zlepkiem znanych operowych hitów z pretekstową fabułą, w której Orfeusz udaje się do Piekła, a raczej Hadesu, aby wyprowadzić stamtąd ukochaną Eurydykę. Nie ma w tym krzty ironii, jesteśmy na antypodach opowieści z Offenbacha z udziałem tych samych postaci. Wedle mojej pobieżnej analizy aktorzy śpiewający w filmie naprawdę są profesjonalnymi śpiewakami operowymi, również śliczna ciemnoskóra Włoszka w roli Eurydyki. Poza tym mamy całkiem gwiazdorska obsadę, w której wyróżnia się Rossy de Palma, kobieta o urodzie tak oryginalnej, że określenie „szpetna” wydaje się eufemizmem. Między kolejnymi ariami pokazywanymi jako piękne teledyski mamy nawet dużo scenariusza z dialogami, bo to w końcu Piekło, gdzie są jacyś strażnicy i zarządcy. Prawie wszystko odgrywane jest na green screenie, co lekko nas zmęczyło. Ścieżka dźwiękowa z filmu to świetny zestaw dla początkujących zaznajamianie się z operą. Wśród pieśni jest The Power of Love Frankie Goes to Hollywood - nawet dobrze wypadło w tym zestawie. Z mniej spodziewanych rzeczy były hity barokowe: Lascia ch'io pianga Händla i Siam navi all'onde algenti Vivaldiego. Oczywiście ten seans to namiastka opery na żywo, ale nadal lepsza od standardowego odbioru na zwyczajnym zestawie domowego audio.

Venom 3: Ostatni taniec (Venom: The Last Dance)

Kiedyś Tom przypakował do roli Bane'a i wówczas się w nim zabujałem. Mam taką umowę z Kwiatkiem, że jeśli kiedyś Tom stanie u drzwi naszego mieszkania i powie, że chce ze mną odbyć stosunek płciowy, to mam na to zgodę. W pierwszym Venomie Tom nadal bardzo mi się podobał, ale niestety na tym nie poprzestali. Kolejne Venomy przypominają opowiadanie tego samego dowcipu, a co gorsza, z niesmakiem zauważyłem, że Tom wydaje się bardzo zaangażowany w produkcję sequeli, bo nawet w scenariuszach grzebał. Nie wiem, czy słusznie mi się wydaje, że ten Venom jest lepszy od poprzedniego, bo może to być efekt niskich oczekiwań - jak wtedy, kiedy cieszymy się, że Grześ, lat pięć, dobrze gamę zagrał. Nie bardzo chce mi się wchodzić w szczegóły fabuły, że tam jakiś Knull spoza czasoprzestrzeni wysyła swoje mocno uzębione kreatury na poszukiwanie Kodeksu, który przypadkiem jest w posiadaniu Eddiego i Venoma. Bawi mnie, że w pierwszym filmie symbioza obcych z ludźmi kończyła się na ogół rozciapcianiem zasobu ludzkiego, a teraz kto tylko chce, może w pół sekundy dokonać zespolenia. Wydaje się, że tej fabuły nie można już ciągnąć, że pękła ta guma w majtkach, ale jest jeszcze mała furtka do kontynuacji w wersji sfeminizowanej. Marvelu, przysięgam ci, że prędzej skały będą fajdały, a ich kały śpiewały, niż obejrzę ten twój kolejny sequel.

Brutalny upał (Brutální vedro)

Pierwsza myśl: chcemy tego towaru, czy to grzybki, czy zioło, który zażyli twórcy filmu. W wizji czeskiego mózgu na haju światu grozi zagłada, bo ku Ziemi zmierza kawałek Słońca, choć do prawdopodobnego zderzenia ma dojść dopiero za około 30 lat. Na razie jest lato i trwa tytułowy brutalny upał, więc wyrośnięty, czeski chłopiec w wieku około dwudziestki, nazwijmy go Irzynek (lepsze to niż Cypisek), chodzi cały spocony. Znajomi namówili go, żeby wpadł do nich do Štramberka, ale pociąg nie zatrzymał się na stacji, przez co Irzynek trafił do Pardubic. To wszystko brzmi werystycznie, realistycznie, ale nie, nie, Irzynek jest raczej dobrze znaną z literatury i filmu figurą podróżnika, któremu przydarzają się przypadki (jak Odyseuszowi, Dedalusowi lub szczęśliwemu Michaelowi). Gdybym się postarał, to znalazłbym w tej opowieści syrenę lub nimfę Kalipso, choć przyznam, że z Polifemem miałbym problem. Jasiu, widzę, że podnosisz rączkę. Tak, masz rację, omawianie tego filmu w kontekście arcydzieł to kompletne odjaniepawlenie. Ale to mnie właśnie w tym filmie urzekło: świat się rozpada, trzyma się na ślinę i słowo honoru, pociągi mijają stacje, wątek homo urywa się, zanim w ogóle się zaczął, facjata Irzynka zostaje brutalnie przemeblowana, do tego poświęcamy podejrzanie wiele czasu na ekspozycję nieistotnych postaci. W tym świecie nie ma miejsca na porządny, po bożemu zrobiony film. Więc powstał taki oto na miarę naszych możliwości. Zauważmy przy okazji, że w kontrze do poety Zagajewskiego, okaleczenie świata w Brutalnym upale nie wynika ze zbrodni wojennych i niegodziwości, bowiem jest wpisane w naturę świata zmęczonego swoim istnieniem. Metafizyczny ciarek przebiega mi w dół pleców.

Spartakus (balet w Operze Śląskiej)

Nie ukrywam, że liczyłem na wiele dorodnych męskich ciał w skąpych szatkach - i się nie zawiodłem. W każdym spektaklu w głównej roli występuje jeden z dwóch wykonawców, nam trafił się muskularny Brazylijczyk. Kobiety również występują w fabule, ale są dużo staranniej okryte. W paru momentach faceci dokonują cyrkowej sztuki unosząc partnerkę ponad swoją głową na wyciągniętej w górze ręce, z dłonią umieszczona na jej kroczu. Nawet były za to oklaski. Muzyka Chaczaturiana jest bardzo dobrze strawna, jeszcze nie przesadnie awangardowa, ale już nie całkiem klasyczna. Słychać te tony zbliżone do Tańca z szablami, choć to z innego baletu. Przedstawienie jest godne polecenia. Tu dodam ostrzeżenie: w Operze Śląskiej wystawiany jest Makbet Verdiego, ale w wersji baletowej. Ale bym się zdziwił, gdybym przypadkiem nie odkrył tego wcześniej.


Pozostając w temacie baletu zamieszczę tutaj niedawne moje odkrycie: balet czterech łabądków z Jeziora łabędziego został w chińskiej wersji przerobiony na akrobacje czterech żabek. Oto Guangzhou Military Performance Group (chiński balet wojskowy?).

Prawdziwy ból (A Real Pain)

To miło, że dwaj kuzyni postanowili wypełnić wolę zmarłej babci i odwiedzić kraj, w którym się urodziła i przeżyła ileś lat, zanim wyjechała do Ameryki. W tym przypadku przeżycie graniczyło z cudem, co mógłby powiedzieć o sobie każdy europejski Żyd, który ocalał z drugiej wojny światowej. Kraj, o którym mowa, to Polska. Miło mi zobaczyć, że nie zostaliśmy sportretowani jako patologiczni antysemici, choć z drugiej strony nie dano nam specjalnie powodów do zadowolenia. Polska to jakiś kraj z jakimiś ludźmi, którymi nie trzeba się zbytnio przejmować. Po tych wstępach można by pomyśleć, że to film martyrologiczny. Moim skromnym zdaniem - zdecydowanie nie. Wątkiem dużo ciekawszym od przeszłości babki jest obecna relacja między Benjim i Davidem, osobowościami skrajnie odmiennymi. David to całkiem zwyczajny facet, praca w korpo, żona, dzieci. Benji za to jest na przemian uroczy i bezpośredni, ale kiedy indziej niezwykle irytujący - to w momentach, w których nagle zaczyna mieć pretensje do bogu ducha winnych uczestników wycieczki. Normalny dorosły człowiek wie, że udział w takim przedsięwzięciu nie pozwoli przeżyć tytułowego prawdziwego bólu, jakiego doświadczali ludzie w czasie wojny. Normalny dorosły człowiek nie będzie więc protestował przeciw planowi trasy i komentarzom przewodnika, ale Benji - owszem. Nieco zaskoczyło mnie, że Culkin dostał oskara za tę rolę, ale w sumie nie zgłaszam zastrzeżeń. Warto wspomnieć, że Eisenberg, drugi z pary głównych aktorów, był pomysłodawcą i realizatorem filmu - bardzo mu się chwali, że nie przydzielił sobie tej drugiej, ciekawszej roli. Nie wiem jakie były kulisy przyznania mu polskiego obywatelstwa, bo zgodnie z tym, co napisałem wyżej, trudno byłoby mi to zinterpretować jako wdzięczność za pozytywny głos o Polsce w świecie. Jeśli polskie władze liczyły, że dzięki temu świat będzie patrzył na nasz kraj z podziwem, to z całym spokojem zapewniam je, że ani amerykański pies z kulawą nogą, ani spocona amerykańska mysz nawet tego nie zauważyli i nie zauważą.

Cassandro

Film ma walory poznawcze. W kraju Stany Zjednoczone Meksyku popularnym sportem jest lucha libre, coś w rodzaju MMA, w ramach którego na ringu stają przeciw sobie zawodnicy różnych kategorii, nie tyle wagowych, co deskrypcyjnych. Prawdziwe imię tytułowego bohatera to Saúl, który najpierw walczył jako rudo (czyli zawodnik stosujący brudne chwyty), ale po obrotach zdarzeń zdecydował się w końcu walczyć jako exótico, czyli odmieniec, a dokładniej zawodnik homoseksualny. W ten sposób powstała postać Cassandra, który w niedługim czasie osiągnął sukces, za którym przyszła sława. Tego rodzaju zawodnicy zaczęli się pojawiać już w latach pięćdziesiątych. I tu proponuję moment zadumy. W tych odległych czasach na naszym Zachodzie, mającym się za cywilizowany, byłoby to nie do pomyślenia. Podobno w Niemczech jeszcze w roku 2000 trzymano w więzieniu człowieka skazanego z nazistowskich paragrafów przeciw homoseksualistom. Saúl nie dlatego chciał unikać kategorii exótico, że krępował się przyznać publicznie do bycia gejem, lecz dlatego, że nie chciał być przypisany do grupy wiecznie przegrywającej. Postanowił złamać tabu i - stosując osobliwy styl walki - zaczął wygrywać (z siłą tysiąca motyli, jak to ujęto w zapowiedzi walki). Film ma charakter biograficzny, Cassandro istniał naprawdę. Jeśli wierzyć filmowi, miał kochającą matkę, nieobecnego ojca i kochanka, który na co dzień był wzorowym mężem i tatą (w tej roli ładny Raúl Castillo). W roli głównej Bernal, który jest dziwnie manieryczny, niby dorosły facet, a wydaje się nieco zbyt dziecinny. Posturą też niezbyt pasuje do boksera, jeśli mielibyśmy być przekonani, że jest zawodnikiem wygrywającym. Patrząc na kochanka Saúla, jak zwykle wspomnieliśmy o przypuszczalnym uwiedzeniu, czyli głównym czynniku propagacji homoseksualizmu według Ziemkiewicza i innych pato-mózgów. Czy zostałbyś heretykiem po uwiedzeniu przez heteroseksualistę? - zapytałem Kwiatka. Tak, odparł, gdyby miał rzeźbę, futerko i zarost, to czemu nie.

Konklawe (Conclave)

Umarł papież, więc kardynałowie zjeżdżają się z całego świata, aby wybrać nowego. Z dwóch znanych mi poglądów, pierwszy: opowieści o konklawe są czczym wymysłem, bo zebranych obowiązuje tajemnica, drugi: wiemy co nieco o przebiegu konklawe, wybieram ten ostatni, bo w tak dużej grupie zawsze znajdzie się ktoś skłonny do opowieści off the record. Jest możliwe, że Harris, którego powieść tu sfilmowano, dokonał rzetelnego wywiadu i opisał rzecz wiarygodnie, przynajmniej jeśli chodzi o procedury i protokół. Jeśli rzeczywiście każdy kardynał oddając tajny głos musi wypowiedzieć formułkę o tym, że oddaje głos na kandydata godnego papieskiego stolca, to szczerze współczujemy kardynałom uczestnictwa w bardzo nudnym zebraniu. Na szczęście dla widza tę nudę wycięto, a za to zobaczymy to, o co nam chodzi naprawdę - intrygi. Jeden z kandydatów fałszywie deklaruje, że wcale nie zależy mu na wyborze, inny płacze, kiedy jego rosnące szanse zostają pogrzebane, a kolejny głośno opowiada się za twardym konserwatywnym kursem, bo przywrócenie mszy trydenckiej to rzeczywiście wyczekiwana odpowiedź na bolączki współczesnego świata. Nie wiem jak komu, ale mnie te wszystkie podchody i fortele wydały się płaskie, jakby chodziło o wybór wójta. Lub wójcicy. Nie wspomniałem o wątku najważniejszym, który też ma zwieńczenie bardziej pasujące do obory niż bazyliki. Po tym marudzeniu jedno mogę przyznać: film nie nudzi, a dziwnie postarzony Fiennes daje radę. Amen.

OOP Saga

Zazwyczaj nie wspominam o filmach, których nie obejrzałem do końca, bo wydaje mi się to nieuczciwe. W tym wypadku robię wyjątek, choć nie dlatego, że każdy normalny widz po dziesięciu minutach powinien dać sobie spokój ze względu na amatorszczyznę tego utworu we wszystkich aspektach, z naciskiem na zdolności aktorskie obsady, dobranej zapewne spośród ludzi, których nie wzięto jako statystów do filmu klasy be. Główny mój powód, by wspomnieć o tym badziewiu, sprowadza się do obróbki ścieżki dialogowej filmu, czyli napisów, które firma Amazon wyprodukowała - jak się domyślam - za pomocą sztucznej inteligencji, która musiała być tutaj niezwykle sztuczna. Podobno kapitalizm to ustrój, w którym konsumentowi oferuje się towar najwyższej jakości w niskiej cenie. To oczywiście prawda z mocnym naciskiem na „podobno”. Załączam stosowną dokumentację.

Wujek Frank (Uncle Frank)

Narratorką jest Beth, która z całej swojej rodziny najbardziej ceni wujka Franka, choć ten niestety z rzadka odwiedza rodzinne strony, a pracuje na uniwersytecie nowojorskim jako wykładowca literatury. Możesz być kim tylko chcesz, Beth - usłyszała od wujka, wzięła te słowa do serca i wybrała się na studia do Nowego Jorku we wczesnych latach siedemdziesiątych. (Swoją drogą, wujek jest dobry w motywacyjne pierdolety.) Jak by się ta rada wujka miała do prawdy, którą szybko odkryła Beth? Frank jest gejem i od dziesięciu lat mieszka razem ze swoim partnerem, Saudyjczykiem Wallym (który ze spokojem łączy życie w grzechu z odmawianiem islamskich modlitw). Jeśli mógłby być, kim tylko chce, to czemu nie przykładnym mężem i ojcem? Wiem, czepiam się wyrwanych sentencji zamiast patrzeć na całość, ale wyjątkowo mnie irytują takie gówno-prawdy uchodzące za głębokie maksymy życiowe. Jasne już jest, czemu Frank wybrał życie z dala od rodziny. W Nowym Jorku nic specjalnego poza zabawnym epizodem z „chłopakiem” Beth się nie wydarza, ale niedługo potem przychodzi wiadomość o śmierci ojca Franka, a dziadka Beth. I tu zaczyna się właściwy dramat, który ma korzenie w latach czterdziestych. Jak opery były mydlane, tak dramaty bywają landrynkowe, a kto widział ten film, powinien wiedzieć, o co chodzi. No nie powiem, nawet się wzruszyłem, ale widać, że pod koniec poszło za szybko i za łatwo. Film warto obejrzeć choćby dla dwóch postaci: Beth i Wallego, któremu przyznaję oskara w kategorii aksamitny głos.

Bárbara

Podobno spodobała się ta pozycja subskrybentom outfilmu, a jest to społeczność, która nieraz zaskakuje mnie ostrością sądów. A przecież Bárbara jest momentami niezwykle amatorska, zwłaszcza na początku, kiedy postać tytułowa, emerytowana drag queen, nie potrafiąc pogodzić się z koniecznością zejścia ze sceny, napada na swych pracodawców i ucieka z wykradzioną walizką. Jej zawartość jest dla nich tak cenna, że natychmiast wyruszają w pościg. I o tym jest ten film. Bárbara podróżuje po prowincji bliżej nieokreślonego kraju Ameryki, jest ubrana w mało męskie szatki, ale nie jest w stanie ukryć tego, że jest facetem. Jej celem jest jakaś wyimaginowana Północ, gdzie ma zasłynąć jako gwiazda estrady. Takie kity wciska Sixtowi, przypadkowo napotkanemu młodzieńcowi, z którym będzie kontynuować podróż, a raczej ucieczkę. Z początku nic Sixta nie wiąże z mariconem, poza jego pieniędzmi - nie, nie o seks chodzi, ale o rzeczy jak najbardziej przyziemne, noclegi i jedzenie. Nadal jest amatorsko, ale nieco lepiej, kiedy bliżej poznajemy bohaterów. Wkrótce do pary przyłączy się świadoma swych powabów wiejska dziewczyna, postać zdecydowanie mniej sympatyczna. Zakończenie jest bardzo dramatyczne, ale nie zrobiło na mnie większego wrażenia niż obraz prowincji biednego, niemal pustynnego kraju, w którym gangi zastępują struktury państwowe. Być może chodzi o kraj produkcji filmu, czyli Wenezuelę, choć byłoby to dziwne, bo to nie jest kraj rządzony przez miłośników twórczej swobody.

Queer

Niewiele mogę powiedzieć o tym, czy ta ekranizacja powieści Burroughsa dobrze oddaje jej charakter. Jej tytuł polski to Pedał, co brzmi chyba dużo mocniej niż angielski oryginał. Być może niesłusznie od książki odpychała mnie aura wódy i narkotyków, ale mam tak od czasów Zostawić Las Vegas, które zryło mi psychę. I jeszcze jedno: Burroughs to pisarz artysta, więc nawet jeśli w jego prozie są momenty, to - jak przypuszczam - trzeba się przedrzeć przez hektary średnio atrakcyjnych wynurzeń jak w Zwrotniku raka, który kiedyś czytało się z wypiekami, bo tam ktoś komuś członka dotykał (i to nawet nie był lekarz). W świecie pornografii dostępnej zawsze i wszędzie komu by się chciało czytać Millera? Z drugiej strony nie przesadzajmy, bo choć Queer bazuje na nastroju i klimacie, to zgrabne ciało młodego kochanka zdecydowanie pomaga nam przebrnąć przez dialogi meandrujące pośród pustkowia fabuły. Przy okazji omawiania filmu z kompetentną osobą poznałem określenie snooze fest. Główny bohater Lee mieszka w Meksyku, szczęśliwie dla niego nie musi martwić się finansami, chodzi do barów i okazjonalnie zalicza facetów. To się zmienia, kiedy spotyka Allertona, który, owszem, jest miły, ale znowu nie takie cudo. Ich związek jest daleki od typowego romansu, a bliższy układowi biznesowemu, choć w skrytości ducha Lee liczy na coś więcej. Z niejasnych powodów para wyjeżdża na południe, bo trudno za dobre wyjaśnienie przyjąć bełkot o telepatii, czy też podróżach w czasie, możliwych podobno po zażyciu właściwych substancji. Jeśli o chodzi o te podróże w czasie, to najtrafniejsze podejście do nich miał profesorek Nerwosolek, który prowadząc samochód zwykł mawiać do swojej asystentki: w czasie, kiedy podróżuję, mogłabyś mi poczytać gazetę, Entomologio.

Pustka (Il vuoto)

Outfilm zapuszcza macki w ciemne rejony kinematografii, gdzie nawet Filmweb nie sięga. Rzeczywiście, film wygląda trochę amatorsko, przynajmniej sądząc po nadekspresyjnej grze aktorskiej, co jest o tyle zabawne, że filmowy Giorgio poważnie para się aktorstwem, a Marco uczęszcza na lekcje jako amator. Nie powinno dojść między nimi do romansu, skoro Marco ma dziewczynę, ale można przestać ją mieć i wtedy nie ma problemu. W ten oto sposób zobaczymy jedną z dziwniejszych scen łóżkowych, rozgrywających się w przeraźliwie białej scenerii, w czasie których nasza para tarza się pod prześwitującymi prześcieradłami. Później się okaże, że ta dziewczyna nie do końca była poinformowana o rozejściu z Markiem, więc następują komplikacje. Zasadniczy problem naszych czasów polega na strachu przed zawarciem bliższego związku z powodu możliwych, a raczej prawie pewnych cierpień, jakie przyniesie rozstanie. Czy te parę chwil uniesień warte jest przykrych następstw? Jeśli ktoś miałby szczęście jak Giorgio, mógłby przekuć ból rozstania w dzieło sztuki (tu performatywnej), jak Kochanowski śmierć Orszulki w Treny. Nie jest to niestety przypadek powszechny, większość z cierpiących miota się bezproduktywnie - ani obrazu, ani poematu, ani koncertu wiolonczelowego...

W pokoju obok (La habitación de al lado)

Bohaterkami są pisarka Ingrid i Martha, jej przyjaciółka z dawnych lat. Martha była korespondentką z rejonów działań wojennych, co zobaczymy w retrospekcjach. Ciekawe swoją drogą, czy ci zakonni geje pracujący jako wolontariusze na rzecz ofiar wojny to całkowite zmyślenie. Martha zapadła na raka, a rokowania są marne. W pewnej chwili zwraca się do Ingrid z osobliwą prośbą, a ta się zgadza. Jasne, że jest to okazja do wielu smutnych rozmów i wspomnień, których przeżywanie z dwiema kobietami wcale nas nie nuży. Choć to film anglojęzyczny, czyli nietypowy dla Almodóvara, jest tu wszystko, za co można go lubić. Specyficzna, melodramatyczna muzyka, żywe kolory i ciekawa historia z ważnym społecznym przesłaniem. Na pewno cenię ten film bardziej niż Matki równoległe. W rozmowie padło nazwisko Dory Carrington, malarki, która w czasach szalejącej awangardy miała odwagę malować niby to zwyczajnie, ale w swoistym stylu, który zapewne przypadł do gustu reżyserowi. Mnie zresztą też.

Anora

Wszyscy wiedzą, że to rzecz o pracownicy seksualnej, w której zabujał się ruski szczyl z rodziny nowobogackich. Miejsce akcji to jakiś Nowy Jork, choć to w sumie mało ważne. Dość długo musimy czekać, aż dojdzie do ślubu w czasie pobytu w Las Vegas - w sumie to fajnie, że się dobrze bawią, bez przerwy wciągają kokę, chlają i się ciupciają, tyle że to nie jest aż tak atrakcyjne dla widza. Potem następuje stanowcza reakcja rodziców, którzy nie życzą sobie mieć takiej synowej. Być może było jakieś pięć minut, kiedy Anora naprawdę wierzyła w odmianę swojego losu. Być może powinno nam się serce kroić, kiedy patrzymy na pękające mydlane bańki, jakimi okazały się nadzieje bohaterki. Nie kroiło się jednak, bo do akcji wkroczyły groteskowe bandziory, z profesjonalizmem na poziomie nowej amerykańskiej administracji. Mieliśmy tu trochę ubawu, ale nie aż tyle, żeby zaraz oskara przyznawać. Ale azorka moglibyśmy dać, a co tam.

Mickey 17

Bez wielkiej straty można by skrócić te wstępy do zasadniczej części filmu, w której statek kosmiczny wylądował na docelowej planecie zamieszkanej przez robakowate stwory. Planeta jest ekologicznie niedorozwinięta, bo nie zauważyliśmy żadnych innych form życia prócz tych, które jakimś cudem egzystują samotnie na lodowym pustkowiu. Nasz Mickey jest jednym z członków załogi, której przewodzi osobliwa para przywódców tak jakby religijnych, ale w ujęciu mocno groteskowym. To od razu budzi skojarzenie z wyprawą statkiem Mayflower do Ameryki. W tej wizji przyszłości opracowano sposób kopiowania człowieka z zapisanej matrycy, choć nie dotyczy to każdego. Mickey jest właśnie takim odtwarzanym z matrycy człowiekiem, którego bez żalu wysyła się na najbardziej straceńcze misje, bo przecież można go odtworzyć. Lekki mistycyzm polega na tym, że kolejne wcielenia Mickeya zachowują pamięć poprzedników. Nienawidzę umierać, mówi Mickey. Ów numer 17 odegra ważną rolę w historii podboju planety, choć miał niby słabe predyspozycje w zestawieniu z innymi wersjami siebie. Tak, te wersje różniły się między sobą, były mądrzejsze i głupsze, silne i słabe. Główna część fabuły to interakcje z obcymi, którzy okazują się nie być bezmyślnymi robakami. Czy urzekła nas ta historia? Jako komedia - not in the slightest, a jako sajens fikszyn - mniej więcej tak jak Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, czyli nie wiem jak, bo nie czytałem.

Gośka* kupiła kożuch do samej Ziemi

Kupiła na targu w Nowym Targu, a potem wybrała się na Księżyc.

* imię zmienione

Dla ciebie (Nata per te)

Oto historia wzięta z życia: włoski gej Luca zapragnął zaadoptować dziewczynkę Albę z syndromem Downa porzuconą w szpitalu przez jej rodzicielkę. Historia została przełożona na film, w którym Luka jest aniołem chodzącym po ziemi. Jedyne, co można by mu zarzucić, to uleganie emocjom, kiedy ścierał się z bezduszną machiną biurokracji, która odmawiała mu prawa do adopcji. Kolejny raz obserwujemy ten absurd najwyższych wymagań wobec kandydatów na rodziców adopcyjnych, których - na moje oko - nie spełnia połowa zwykłych rodzin (jeśli nie więcej). Zagadką jest ekonomiczna wolność Luki, który może sobie pozwolić na miesięczną przerwę w pracy w swoim domu na wyspie, który nabył jak? Z oszczędności odłożonych z pensji opiekuna osób niepełnosprawnych? Nie wygląda na spadkobiercę fortuny rodzinnej, może wygrał w totka? Gdyby mierzyć film kryterium ekonomicznego realizmu, to nie wypadłby najwyżej. Ale pamiętajmy, że to film o aniele, który niejedno wycierpiał, by osiągnąć cel. Na szczęście dla widzów nie wpadł na pomysł, by żyć w celibacie, więc był aniołem aktywnym seksualnie (nawet jeśli był pasywny).

Do Anny Blume - Kurt Schwitters

O kochanko mych dwudziestu siedmiu zmysłów,
kocham ci! – Ty twego cię ci, ja ci, ty mi.
– My?
To (zresztą) nie należy do rzeczy.
Kim jesteś, niepoliczona białogłowo? Jesteś
– – jesteś? – Ludzie mówią, jakoby byłaś, niech
mówią, oni nie wiedzą, co w trawie piszczy.
Nosisz kapelusz na nogach, a spacerujesz
na ręce, na rękach spacerujesz.
Halo, twoje czerwone suknie, rozpiłowane na białe fałdy.
Na czerwono kocham Annę Blume, na czerwono kocham ci! – Ty
twego cię ci, ja ci, ty mi. – My?
To (zresztą) należałoby włożyć w zimny żar.
Czerwona Blume, czerwona Anno Blume, co mówią ludzie?
Pytanie konkursowe:
 1) Anna Blume ma kota.
 2) Anna Blume jest czerwona.
 3) Jakiego koloru jest kot?
Błękitny jest kolor twoich żółtych włosów.
Czerwone jest miauczenie twojego zielonego kota.
Ty prosta dziewczyno w codziennej sukience, ty słodkie
Zielone zwierzę, kocham ci! – Ty twego cię ci, ja
ci, ty mi. – My?
To (zresztą) należałoby włożyć między rozżarzone węgle.
Anna Blume! Anna, a-n-n-a, skraplam twoje
imię. Twoje imię kapie jak miękki łój wołowy.
Czy wiesz, Anno, czy wiesz już o tym?
Można cię czytać także od tyłu, i ty, ty
najwspanialsza ze wszystkich, jesteś z tyłu taka sama
jak z przodu: „a-n-n-a”.
Łój wołowy kapie głaszcze mnie po plecach.
Anna Blume, ty kropliste zwierzę, kocham ci!

The Electric State

Wszyscy marudzą, to ja się posłusznie przyłączę. Gdyby to był przypadkowy film z przeciętnym budżetem, po obejrzeniu powiedziałbym, że miałem niezłą rozrywkę - mądre to nie jest, ale da się obejrzeć. Problem oczywiście jest z tym pompowaniem oczekiwań, coś jak ta pompka pana Kleksa, którą można było powiększać artykuły spożywcze (a one podobno po zjedzeniu wracały do zwykłych rozmiarów, więc Adaś musiał być wiecznie głodny). Napompowali, ale i tak wyszedł flak. Co nie zagrało? Zacznijmy od pomysłu głównego: jest to historia alternatywna, w której ludzie wytworzyli roboty już w latach sześćdziesiątych, a technologia była tak rozwinięta, że już niedługo potem roboty zaczęły się domagać praw dla siebie, wskutek tego doszło do wojny, po której roboty zamknięto w rezerwacie. Takie fabularne założenia już na wstępie irytują widzów dysponujących jedną lub dwiema szarymi komórkami. Następnie jest klisza na kliszy, źli okażą się dobrzy i vice versa. Tucci w roli złola wypadł okropnie, gra tutaj szefa firmy Senter, która opracowała technologię rozszczepiania osobowości: część ciebie może iść do pracy, a druga bujać w VR - kolejny niewiarygodny pomysł. Inny: cały system Sentera opiera się na mózgu jednego genialnego chłopca podłączonego do systemu. Film opowiada o perypetiach pewnej licealistki granej przez aktorkę w wieku kwalifikującym ją raczej do liceum zaocznego, po odchowaniu trójki dzieci. Jest jak zwykle przystojny i dowcipny Pratt, poza tym panna licealistka będzie postawiona w sytuacji dylematu moralnego typu problem wagonika: czy pozwolić na rozciapcianie mamusi, czy pięciu innych przypadkowych osób? Jakby podsumował to pewien nauczyciel, film jest za bardzo ąfą, żebyśmy byli pod wrażeniem jego budżetu.

Aida w Operze Krakowskiej

Dzieło zamówił u Verdiego wicekról Egiptu na otwarcie Kanału Sueskiego, ale premiera odbyła się dwa lata po. To jest jedna z tych oper, które można wystawić z rozmachem, dużo chórów, wartka akcja, egzotyczne miejscówki. To po prostu warto zobaczyć, bo trudno spartaczyć Aidę. Spektakl krakowski z pewnością nie jest spartaczony, choć widziałem w jutubach większy splendor w scenie marsza tryumfalnego - jednak opera na żywo robi znacznie większe wrażenie. Parę rzeczy mi się podobało, a jedna mniej. Świetna była scenografia, surowa, ale pomysłowa i majestatyczna. To zresztą już norma od paru lat w produkcjach pod nowym kierownictwem. Pomysł, aby nie doświetlać postaci scenicznych od przodu wydaje się dziwny, ale w scenach tańca ciemne sylwetki na jasnym tle dają efekt niesamowitości. Również kostiumy były udane, nieco udziwnione kreacje w złote prążki na pewno odbiegają od sztampy. Mniej podobały mi się zaczernione twarze wykonawców, jakby chcieli przekazać widzom sygnał: skupcie się na śpiewie i oprawie, nie na grze aktorskiej, która w tych warunkach traci jakikolwiek sens (ok, lekka przesada, pozostaje jeszcze gestykulacja). A śpiew? Jako laik zauważę, że ogólnie było dobrze, Radames brzmiał najmocniej, a zakochane w nim panie, Aida i Amneris, momentami słabiej, ale w wielu innych - imponująco. Opera miała przypomnieć o dawnej świetności Egiptu, co znowu nie tak jasno zostało oddane w libretcie. Egipski wódz kocha kobietę zagraniczną, a poza tym dał się głupio wmanewrować w oskarżenie o zdradę. Znalazłyby się może bardziej bohaterskie motywy w historii Egiptu. Swoją zgubę przypieczętował Radames rzucając w stronę Amneris, córki faraona, te oto dumne słowa:

L'ira umana più non temo,
Temo sol la tua pietà.
(Nie boję się już ludzkiego gniewu,
Boję się tylko twojej litości.)

Tu dodam ostrzeżenie, że ów rozmach, chóry i rydwan zwycięzcy są tylko w pierwszej części. W dwóch kolejnych mamy już typowe operowe farfocle namiętności. Na boku napomknę o motywie z egipskiej mitologii. Izyda wspomniana jest jako matka i żona (sik!) Ozyrysa, a w ikonografii zdarzyło się przedstawienie tej pary jako Izydy-ptaszka siedzącego na fallusie Ozyrysa. Doznałem takiej wizji: mitologia egipska przetrwała do dzisiaj i takie obrazki są omawiane na niby nieobowiązkowych lekcjach religii...

99 chłopaków Micaha Summersa (Adam Sass)

Jako stary dziad nie powinienem sięgać po literaturę z nurtu young adult, jak teraz modnie określa się literaturę młodzieżową. (Ten young adult to niby jakieś odkrycie ostatnich lat, a mnie się wydaje stare jak świat. Podobno ta moda już więdnie.) Mamy więc książkę o młodych dla młodych. Micah mieszka w Chicago, ma około 17 lat i poszukuje swojej pierwszej miłości. Tytuł nam zdradza, że chodzi o miłość do Księcia z Bajki, z czym w zasadzie nikt nie ma problemu - w sensie akceptacji homoseksualizmu. Tych 99 chłopaków to nie prawdziwi ludzie, z którymi Micah cokolwiek próbował, lecz fantazje przekształcane na rysunki publikowane w anonimowo sieci. Tak oto Micah stał się osobowością internetową. Pojawia się ten setny i wszystko wskazuje na to, że to będzie On. Co się później pociapcia i pokałapućka, to sami o tym sobie przeczytajcie, lub też olejcie, bo to zdecydowanie nie jest lektura obowiązkowa. Ja doczytałem i w sumie nie żałuję. Na boku rodzi się refleksja o obłudzie małżeństw zawieranych do grobowej deski, które rozlatują się po paru latach. Może warto byłoby uświadamiać młodym ludziom, że te ich śluby z miłości to tylko miła iluzja? Nikt tego jednak nie będzie nigdy robil i na tym polega prawdziwa potęga miłości.

Mumio - Welcome Home Boys

Mam dla Mumio dziwny komplement: przypominają mi Monty Pythona. To niby bardzo dobrze, ale Monty Pythona mogę oglądać z zachowaniem kamiennej twarzy, choć dobrze wiem, że to, co oglądam jest zabawne. Kabaret nie wywołujący śmiechu, to tak trochę słabe, ale nie jest tak źle, na skeczu z zupą śmiałem się szczerze i głośno. Spektakl jest nietypowy w tym sensie, że nie jest jedynie zlepkiem przypadkowych skeczy, lecz ma coś na kształt fabuły, w której dwaj bracia po śmierci ojca próbują w bajkowo-absurdalnej konwencji dotrzeć do matki uwięzionej w ogórku. Jeśli to dla kogoś zbyt wielka dawka purnonsensu, to tu stwierdzę, że skecze mogą się obronić bez fabuły (słyszałem na własne uszy). Inna rzecz w tym przedstawieniu jest całkiem niezwykła, a mam na myśli niezwykły zabieg multimedialny, o którym szerzej nie napiszę, żeby była szczypta suspensu.

Nosferatu

Po co chodzić na horrory, skoro przerażają mnie nie bardziej niż przepis na garum? W tym przypadku zdecydowały oczekiwania ponurego nastroju połączonego z wysmakowanymi ujęciami. Film nawiązuje do starego, przedwojennego Nosferatu - symfonia grozy. Jest to o tyle ważne, że nie mamy tu do czynienia z adaptacją powieści Stokera, mimo że sąd przed wojną przychylił się do żądania wdowy po Stokerze, by zniszczyć wszystkie kopie filmu jako plagiatu. Rzecz dzieje się w Niemczech w czasach gorsetu i melonika. Hutter, młody urzędnik kancelarii prawniczej, udaje się w podróż do hrabiego Orlocka („na wschód od Czech”), czyli wampira, który ma w planach opętać żonę Huttera, Ellen. Fabułą rządzą tajemnicze konieczności, przed którymi nie ma ucieczki. Między Ellen a Orlockiem wytwarza się specyficzna więź, mocno niezalecana przez wszystkich terapeutów i wszystkie terapeutki. Cóż, Orlock nie z tych mięczaków, co kładą się na kozetce. Jako porządny wampir nie znosi światła dziennego, ale w nocy nie ma na niego mocnych. Szczególną radość wywołała u nas akcja z udziałem dwóch słodkich dzieciątek, co miało tym bardziej przekonać Ellen, aby mu się oddała. W jakim stopniu film sprostał moim oczekiwaniom? W dość nikłym, bo ów artyzm kadrów okazał się oszczędnością światła, więc wygłodzone oko widza musiało zadowalać się w dużej mierze ciemnymi szarościami na czarnym tle. Nastrój był ponury w sam raz. A nieoczekiwanym plusem filmu okazał się wokalny występ Skarsgårda w roli Orlocka z jego przedziwną angielszczyzną. To oczywiście frajda tylko dla znających język, bo gdy mówił po rumuńsku (?), efekt był dużo słabszy. Podsumowując, powtórzę za JP2: nie lękajcie się Nosferatu.

Zeznanie #8

Dzisiaj w menu są trzy filmy, spektakl teatralny i omówienie kiążki. Nieco à propos spektaklu o Latającym Potworze proponuję obejrzeć przedpotopowy filmik z jutuba.


Pies i Robot (Robot Dreams)
Chciałem napisać, że jest to niemy film animowany, ale technicznie nie, bo przecież mamy wiele różnych dźwięków, skrzypiące drzwi, szumiące morze, ale żadnych dialogów. Może to dobrze, bo w tej rzeczywistości alternatywnej Nowy Jork z dwiema wieżami jest zamieszkany przez rozmaitą faunę, psy, koty, słonie, kaczki, a wszystkie okazy prowadzą zwykłe ludzkie życie. Nasz główny bohater Pies z początku nie robi nic innego poza oglądaniem telewizji i wcinaniem makaronu z serem (ale w jaki sposób na to zarabia - nie wiemy i się nie dowiemy). Psu doskwiera samotność, więc wpada na pomysł, aby sprawić sobie Robota. To nie takie proste, bo Robot przychodzi w częściach, które trzeba skręcić. W końcu się udaje i Pies znajduje w Robocie przyjaciela - i to z wzajemnością, bo to Robot z Duszą, do tego Marzyciel. Nie wchodząc w szczegóły zdradzę, że okrutny los ich rozdzieli, a nurtujące nas, widzów, pytanie jest takie, czy uda im się wrócić do siebie. Tego oczywiście nie mogę wyjawić, ale stwierdzę, że temat potraktowano bardzo mądrze i nie tylko dzieci mogą wynieść cenną refleksję z tego filmu. Dorzucę tu moją śmieciową refleksję: czemu Pies nie sprawił sobie człowieka do towarzystwa? Czyżby obawiał się konieczności częstej wymiany kuwety ze względu na wyjątkowo nieprzyjemną woń ludzkich odchodów? A może chodzi o tę trudną do zbilansowania dietę, bo żałosne ludziki - w przeciwieństwie do innych stworzeń - nie potrafią same zsyntetyzować witaminy D czy K? A poza tym - co to za przyjemność tulić się do takiego stworzenia, które nawet nie ma porządnej, przyjemnej w dotyku sierści?

Emilia Pérez
Jeśli ktoś zrezygnuje z obejrzenia tego filmu jedynie z powodu transpłciowej bohaterki, to - ujmę to elegancko - postąpi bardzo nierozważnie. Temat zmiany płci jest ważny dla fabuły, ale w gruncie rzeczy jest drugorzędny. Gdyby mafioso Manitas w jakiś inny sposób zmienił wygląd, można by przepisać tę historię z niewielkimi zmianami. Scenariusz zakładał, że Manitas pragnął być kobietą, a że zgromadził spory majątek, postanowił zmienić płeć i w ten sposób stał się tytułową Emilią. Jako mężczyzna miał żonę i dzieci - i to z nimi będą związane dalsze perypetie. Drugą postacią filmu, równie ważną co Emilia, jest prawniczka Rita (grana przez aktorkę z Dominikany, co nawet zaznaczono w fabule, żeby usprawiedliwić jej niemeksykański akcent - ale kontrowersje i tak były). Idąc na film nie wiedziałem, że to musical, więc przeżyłem zaskoczenie. Musical to dość zużyta forma, ale wciąż zdarzają się świetne wyjątki. Przez moment myślałem, że może to być przypadek tego filmu. Wiele piosenek Rity to po prostu znakomite, szarpiące duszę kawałki ze szczeno-opadowym montażem pomysłowych ujęć. Niestety nie da się tego powiedzieć o śpiewie Emilii, która przy Ricie wypada blado. Inny powód, dla którego Emilia nie jest nowym Tańcząc w ciemnościach, to jednak niedostateczne zgranie piosenek z fabułą. Kiedy Rita śpiewa o skorumpowanych elitach Meksyku, spodziewamy się, że akcja skręci w stronę rozliczeń. Mały spojler: nie skręciła. Dwa zdania podsumowania. Pierwsze: film jest świetny, ale nie idealny. Drugie: miał rację Mistrz, pisząc: „więc tu trzeba by zalecić w czasie deszczu nie mieć dzieci”, a po Emilii to zalecenie wydaje się słuszne w każdych warunkach atmosferycznych.

Titane
Przed seansem streaming kazał nam potwierdzić, że mamy ukończone 18 lat, bo tam goła babka jest. Jest tylko taki problem, że ktokolwiek doznałby seksualnej przyjemności w trakcie filmu, powinien się przebadać psychiatrycznie. Znawcą strejtowej erotyki nie jestem, ale bez trudu dostrzegam, że główna bohaterka Alexia mało przypomina typowe gwiazdy porno. Nawet nie w tym rzecz, że jest szpetna, bo raczej nie, ale jej nagość nie ma w sobie nic erotycznego (poza początkiem). Alexia jest psychopatką (więc będą trupy), która zachodzi w ciążę z pojazdem mechanicznym (miejmy nadzieję, że był po przeglądzie), a w dalszym ciągu uciekając przed organami trafia pod opiekę kapitana strażaków. I ta chora opieka to coś ponad pół filmu. Oczywiste jest, że twórcy, a raczej twórczynie chciały widza zaszokować. Doceniam, ale co dalej? Gdyby amputować makabrę i groteskę, to nie bardzo wiem, co zostaje i czy to jest warte obejrzenia. Wydaje mi się, że ta amputowana opowieść o bólu po stracie i fałszywym ukojeniu mogłaby być ciekawiej rozegrana w realiach wiktoriańskiej Anglii lub peerelowskiej Polski.

Latający Potwór Spaghetti (Łaźnia Nowa)
Jest to już enty spektakl Mateusza Pakuły, jaki widziałem, więc trudno mi się dziwić tematem, którym zajął się twórca. Że religia go uwiera, było jasne od dawna. Według konceptu autora Bobby Henderson, orędownik Latającego Potwora Spaghetti, trafia do chrześcijańskiego piekła (zapewne po zgonie, miejmy nadzieję, że po). Fabuła wątłą jest, a składają się na nią interakcje Bobby'ego z Szatanem i dwiema osobami z Trójcy Świętej. Jest przy tym dużo ubawu (o czym wnioskuję z reakcji publiczności), wiele niedorzecznych tekstów włożonych w usta osób boskich i szatańskich, a także dużo niezłego śpiewu w stylu gospel. Jako niedowiarek krytyczny wobec religii powinienem być wniebowzięty. Niestety nie byłem. Jakiś czas temu doznałem przesytu argumentacją przeciw religii, bo ileż można. W tym zakresie od Pakuły nie dowiedziałem się niczego nowego - poza tym drobiazgiem, że ponoć Rushdie ukorzył się i pokajał za Szatańskie wersety, ale guzik mu to pomogło, bo fatwa nie została zdjęta. Co przytaczane jest na obronę religii, można śmiało określić jako bełkot (momentami zabawny). Argumenty przeciw ujęte są w formę monologu-diatryby, czyli opcji rozpaczliwej. Pastafarianie od ponad dziesięciu lat starają się o zarejestrowanie ich jako związku wyznaniowego w Polsce. Podobno odwołania do trybunałów unijnych są skazane na porażkę, bo kult Potwora uznawany jest za parodię religii. Niby to oczywiste, ale jakimi kryteriami odróżnić wiarę udawaną od rzeczywistej? I dlaczego niby mormonizm nie jest parodią religii? Bo takie wyniosłem wrażenie z występu Julii Sweeney w Letting go of God. Sztandarowy przykład to Zakon Braci Zjednoczenia Energetycznego, który nie wydaje mi się poważnym religijnym przedsięwzięciem, a jest zarejestrowany. Gdybym miał dwadzieścia lat i nie słyszał nigdy o spektaklu Sweeney, zapewne byłbym szczerze ubawiony. Ktoś może zapyta, czemu się czepiam Pakuły, skoro monolog Sweeney to jedna wielka dwugodzinna diatryba? Jednak nie, bo w swój spektakl Julia włożyła kawał duszy. Pakuła też to umie, co pokazał w Jak nie zabiłem swojego ojca..., ale nie w Potworze.

Pastuch panem Rzymu. Ostatni Sewerowie i barbarzyńca na tronie (Łukasz Ścisłowicz)
Gratulujemy klikbejtowego tytułu. Wyczuwam tu bardziej rękę wydawcy niż autora, bo polscy uczeni najbardziej gustują w tytułach typu „próba zarysu interpretacji...” Książka poświęcona jest trzem postaciom na tronie rzymskim: Heliogabalowi, Aleksandrowi Sewerowi i Maksyminowi Trakowi. W tle za dwoma pierwszymi stały szare eminencje, panie Meza i Mamea, które w rzeczywistości rządziły imperium. To za sprawą Mezy na tronie zasiedli jej wnukowie Heliogabal i Aleksander, i to ona poświęciła pierwszego z nich, kiedy przebrała się miara jego niepopularności. Autor próbuje przedstawić postaci władców w kontrze do utartych schematów (np. Gibbona), co najsłabiej udaje się w przypadku Aleksandra, który przez całe swoje niezbyt długie życie nie wyzwolił się spod wpływu matki. Relacje o wyuzdaniu Heliogabala pochodzą ze źródeł stronniczych lub mało wiarygodnych - część z nich już z czasów chrześcijańskich, w których było społeczne zapotrzebowanie, by przedstawić bałwochwalcę w jak najgorszym świetle. Bardzo smakowite anegdoty o Heliogabalu (p. [26]) są zapewne mocno przesadzone, ale można mniemać, że coś tam było na rzeczy. Heliogabal podpadł elitom, bo był żarliwym wyznawcą nieznanego do tej pory boga. Nie pasowało to do dekorum, wedle którego cesarze wprawdzie uczestniczyli w obrzędach, ale bez nadmiernej egzaltacji. A Maksymin, ów tytułowy pastuch? Jak wielu innych cesarzy lub uzurpatorów został wybrany przez wojsko, w którym po latach służby doszedł do stanowiska dowódcy. Jego rządy uznane zostały za wyjątkowo brutalne, zarzucano mu chciwość i brak umiaru w łupieniu zacnych rzymskich obywateli z majątków. Podobno Maksymin miał nienawidzić elit z powodu swego niskiego pochodzenia. Ale - mówi autor - może te relacje też są przesadzone, a nie chodziło o chciwość, lecz o troskę o stan imperium. Być może Maksymin słusznie dostrzegał ciemne chmury nad cesarstwem, ale nie rozumiał ograniczeń władcy, którego nieprzemyślane działania mają konsekwencje. To samo żołdactwo, które Maksymina wyniosło, po paru latach się go pozbyło. Potem w dziejach Rzymu nastąpił wieloletni kryzys (tzw. kryzys wieku trzeciego), w czasie którego liczba cesarzy przewyższyła chyba liczbę cesarzy spoza tego okresu (jeśli chodzi o Zachód). Wśród tych pierwszych był ów nieszczęsny Walerian, który został pojmany przez króla Persów i podobno służył mu jako podnóżek podczas dosiadania końskich grzbietów.

[16, o imieniu Heliogabal]
Leonardo de Arrizabalaga y Prado [...] wskazuje, że analogicznie można by nazywać Dalajlamę Buddą, rzymskiego papieża Jehową czy japońskiego cesarza Amaterasu. Heliogabal (Elagabalus) to zlatynizowana wersja imienia Elah Gabal (aramejskie: ĕlāhgabāl), dosłownie „Bóg Góry”, imię bóstwa, któremu wnuk Mezy oddawał posługę kapłańską w Emesie.

[20]
Kłamliwej informacji E. Gibbona, jakoby Gannys był eunuchem, towarzyszy kąśliwa uwaga: „Sam Antoninus [Heliogabal - G.], który już potem nigdy w życiu nie postąpił jak mężczyzna, w tej zwrotnej chwili swoich losów okazał się bohaterem”.
• Gannys to wychowawca Heliogabala, który - nie będąc szkolonym dowódcą - z sukcesem stanął na czele wojsk przeciw konkurentowi jego wychowanka.

[22, o Heliogabalu]
Pyzaty, przypominający wielką bryłę tłuszczu, dziwacznie szeroki w biodrach młodzieniaszek budził zaciekawienie otoczenia.

[26, o Heliogabalu]
Wielkość członka miałaby być kryterium rozstrzygającym o doborze uczestników wewnętrznego, cesarskiego kręgu znajomych

[56, w czasie panowania jej syna Aleksandra...]
Mamea zyskuje rozbudowaną tytulaturę: mater Augusti et castrorum et senatus atque patrie et universi generis humani („Matka Augusta i obozów, i senatu oraz ojczyzny i całego rodzaju ludzkiego”).
• To natychmiast przypomina argument Russella o błędzie złożenia: z tego, że każdy człowiek ma matkę, nie można wnosić, że cała ludzkość ma matkę. Jak widać, to zależy - za czasów Mamei miała.

[57]
Mamea postanowiła wybrać sobie synową. Padło na Gneję Seję Herennię Sallustię Barbię Orbianę, córkę Lucjusza Sejusza Herenniusza Sallustiusza. Sewer podniósł teścia do rangi cezara, a pannę młodą błyskawicznie uczynił augustą.
• Źle się to dla nich skończyło.

[65, o wojnie Aleksandra z Persami]
Początek kampanii przypomina kondycję naszej piłkarskiej reprezentacji, (s)kopanej w meczu z Mołdawią w czerwcu 2023 roku, oczywiście do przerwy.

[103]
Dzięki nim [silnym kobietom - G.] seweriański ród pozostawał zwornikiem systemu. To jego roztrzaskanie otworzyło symboliczną beczkę (bo nie puszkę, jak tłumaczy Natalie Haynes) Pandory.

Zeznanie #7

Rekord świata w powstrzymywaniu się od mrugania należy do Julio Mora z Ekwadoru. Udało mu się nie mrugać przez 1 godzinę, 5 minut i 40 sekund (29 października 2021). Preselekcje do ESC wygrała babunia Steczkowska, co było zgodne z moimi oczekiwaniami i preferencjami. W tej kwestii zachowuję full wypas stoicyzm, za to zdziwiło mnie, że wiele osób kierowało się przeciwieństwem stoicyzmu, czyli wkurwizmem. I na biedną Steczkowską wylały się pomyje i inne niemiłe substancje. Trzymaj się, Justyna, i rób swoje. Pozytywnym zaskoczeniem tych preselekcji był większy niż dotychczas profesjonalizm, którym popisała się TVP w Likwidacji. Znakomitym ruchem była amputacja jury, które wielokrotnie w zeszłych latach zadecydowało, żeby na konkurs główny wysyłać śpiewaczki specjalnej troski. Do grochu z kapustą, czyli niniejszego wstępu dołączam trylemat Agryppy, filozoficzny gadżet, który brzmi jak następuje. Jeśli twierdzisz o czymś, że jest prawdą, i chcesz to uzasadnić, to masz trzy możliwości. Pierwsza: znajdziesz uzasadnienie, dla którego potrzebne będzie nowe uzasadnienie i tak bez końca. Druga: w tym ciągu uzasadnień zatrzymasz się i powiesz, że tego uzasadniać nie będziesz, bo to przyjmujesz za prawdę, czyli dogmat. Trzecia: twoje rozumowanie sprowadzi się do błędnego koła, czyli w ciągu uzasadnień będzie powtarzać się to samo stwierdzenie. To ostatnie pasuje do tezy o Biblii jako boskim przesłaniu. Dlaczego Biblia jest boskim przesłaniem? Ponieważ Bóg przemawia przez tekst Biblii. A skąd to wiemy? Ponieważ Biblia nam o tym mówi, więc jest przesłaniem od Boga. Przypięty obrazek przywłaszczyłem sobie z tego blogu.

Bridget Jones: Szalejąc za facetem (Bridget Jones: Mad About the Boy)
Specjalność Bridget Jones to nie całkiem fortunne związki z facetami, w każdym odcinku serii jest ich dwóch, ale oczywiście tylko jeden okaże się Panem Bezbłędnym (niekoniecznie tym sensie). Zaraz, zaraz, no przecież ona w ostatnim filmie poślubiła tego Darcy'ego, więc co z tym szukaniem? Czyżby chciała urządzić romantyczny trójkąt? Dobra, koniec ze ściemą, Darcy został po prostu wyeliminowany z fabuły, a Bridget na pociechę zostały po nim dwie pociechy. Trochę trudno randkować w takim układzie, ale kobieta sobie poradzi. Konkurentów jest dwóch, niespełna trzydziestoletni nieomal Adonis (zgoda, przystojniak, ale mierząc go w hemsworthach dalibyśmy mu co najwyżej osiem i pół na dziesięć), a drugi to nauczyciel w szkole dzieci Bridget (też nie dziesiątka, ale tors godny dłuta Fidiasza). Nie ma wielkiego sensu wchodzić w dalsze detale fabuły, bo nie one są najważniejsze. Albowiem najważniejsze jest to, że film jest udaną komedią. Hugh w rozmowie z „matką” wspominający niegdysiejsze wybryki łóżkowe, Bridget kupująca zapas kondomów dla małej armii facetów, też Bridget wyznająca publicznie, że ubiegłej nocy odbyła wiele intensywnych stosunków, no i Emma Thompson jako ginekolożka. Niespodzianka wiąże się z tym, że są momenty refleksyjne, ale tak samo jak dowcipy - organicznie zgrane z fabułą. Udał się ten czwarty film, ale co dalej? Chwilowo nie wyobrażam sobie kontynuacji, bo musiałaby chyba być osadzona w domu spokojnej senioralności. No chyba, że zrobią z tego franczyzę i tak jak u Bonda będą wymieniać Bridget, Darcy'ego i Cleavera na młodsze modele.

Simona Kossak
Simono, szkoda, że nie możesz zobaczyć tego, że ze wszystkich Kossaków ty jesteś obecnie najbardziej znana. Kręcą o tobie filmy, a również niepowtarzalna Przepiórska poświęciła ci jeden ze swoich monodramów. Oczywiście film nie startuje w tej samej konkurencji co monodram, ale nie sposób uniknąć porównań. Z monodramu zapamiętałem moment magicznej poezji w finale, nieoczywiste zwieńczenie opowieści o życiu Simony. W filmie zobaczymy tylko Simonę za młodu, od studiów do doktoratu. Nie minęło wiele czasu, kiedy świeżo upieczona magisterka (lubimy feminatywy) postanawia opuścić Kraków i zająć się badaniami w Puszczy Białowieskiej. Zatrudnił ją Batura, szef leśników, aby przyjrzała się diecie saren. Okaże się to elementem jakiejś bizantyjsko-peerelowskiej intrygi, w której ów Batura przestaje być bohaterem jednoznacznie pozytywnym, atoli na końcu też chyba nie ostatnią gnidą. Simona mieszka w leśnej placówce nie obfitującej w cywilizacyjne udogodnienia, a że mieszkał tam również młody Wilczek, będzie trochę erotycznie, do czasu aż mamunia nie zepsuje. Ów Wilczek również zaznał trochę sławy światłem odbitym od gwiazdy. W tej roli zobaczymy bardzo sympatycznego (czytaj przystojnego) blondasa, któremu życzymy szczęśliwego rozwoju kariery na ekranie. Odtwórczyni roli głównej zresztą też tego życzymy. Nie wiem, jaki las wcielił się w rolę Puszczy Białowieskiej, ale i jemu życzymy powodzenia i niech opatrzność chroni go przed kornikami tudzież piłami spalinowymi.

Zeznanie tygodniowe #6

Być może zabrakło jednego zeznania po drodze, ale czasem tak niewiele się dzieje, że nie ma o czym pisać. W ubiegłym tygodniu działo się dużo więcej. Zakończyliśmy oglądanie dwóch seriali, Those About to Die oraz Mary & George. Rzadko wspominam o serialach, ale te dwa łączy jeden walor: nie opowiadają znowu tej samej historii. Zwykle jeśli filmują opowieść z historii Anglii to koniecznie o Heniu VIII lub - od biedy - Eli I. A jeśli chodzi o Rzym - to Neron lub Kaligula. A tu proszę, można zrobić rzecz o angielskim Jakubie I, postaci barwnej, którą znam najlepiej z książki Limona. Po prawdzie nie jest to główny bohater (choć król), bo pierwszoplanowe postaci serialu to tytułowa Mary i jej syn George, sprytnie podsunięty przez matkę królowi na faworyta. Klimaty są mocno homo, więc jeśli ktoś nie gustuje, to niech odpuści, choć fabuła jest atrakcyjna, w stylu planów wewnątrz planów w planach. W jednym z momentów George musi się - z wielką niechęcią - ukorzyć przed matką, a stało się to w chwili poważnego zagrożenia jego pozycji, a nawet życia. Matka nie wydawała się wówczas w dużo lepszej pozycji, więc jak mogłaby zaradzić? Otóż okazało się, że mogła, a pomysł miała znakomity, choć jednocześnie niezwykle cyniczny i okrutny. Z kolei serial o tych, których czeka śmierć, opowiada o czasach Wespazjana i jego następców, którzy byli też jego synami - rzadkość w sukcesji cesarskiego tronu w Rzymie. Znowu jest zaskakująco wiele momentów homo, i znowu jest to naciągane. Pociąg króla Jakuba do chłopców jest domniemany (ale dość prawdopodobny), a Domicjana, syna Wespazjana - chyba doszczętnie z prącia wyssany. Kim są ci mający umrzeć? Gladiatorami, którzy toczyli walki na arenach. Z serialu można wynieść wrażenie, że igrzyska odbywały się nieustannie i zawsze ze skutkiem śmiertelnym. Trening i utrzymanie gladiatora był chyba zbyt kosztowny, żeby lekko poświęcać go w walce. Inna rzymska rozrywka to wyścigi rydwanów, sport z założenia mniej okrutny, ale wypadki się zdarzały. Serial jako rozrywka jest ok, efekty cyfrowe na trzy z plusem, a koncepcja mocno łołkowa, bo najszlachetniejsi bohaterowie to Afrykańczycy z niezwykle rezolutną mamusią, która robi, co może, by wyzwolić swoje dorosłe dzieci z niewoli. Dodajmy przy okazji, że - o czym nie wspomniano w serialu - Wespazjan był wyznawcą Serapisa i za jego pomocą dokonał niejednego cudu ozdrowieńczego. Zawsze wtedy pada pytanie o wiarygodność innych relacji o cudach. (Dygresja: z cudami najlepiej rozprawił się Hume.) Prawdziwy cesarz Tytus nie był tak przystojny jak ów serialowy, ale rzeczywiście miał romans z żydowską księżniczką. Czy Żydzi naprawdę budowali Koloseum, a potem wskutek politycznych knowań byli rzucani na pastwę dzikich zwierząt na arenie - lekko wątpię, ale nie chce mi się tego sprawdzać.

Kiedy tak narzekałem na tę monotonię serialowych tematów historycznych, przypomniała mi się Faworyta, film o pierwszej brytyjskiej monarchini. Tak, brytyjskiej, bo Wielka Brytania to twór stosunkowo młody, niewiele starszy od SZA. Na dobrą sprawę można by pomyśleć, że ów polityczny projekt był zrzynką z unii polsko-litewskiej, ze słabym monarchą i silnym parlamentem. Miała szczęście Brytania, że za czasów schorowanej Anny znaleźli się bardzo zdolni rządzący, którzy mniej byli przejęci dobrem własnym niż dobrem kraju (albo chociaż mieli to ostatnie na agendzie, czego bym Polako-Litwinom nie zarzucił). W filmie nie ma prawie nic z wielkiej historii, są za to małostkowe intrygi wokół królowej, słabej, bo słabej, ale jednak warto było być w jej łaskach. Jak zobaczymy, kobiety nie potrzebują mężczyzn, by urządzić sobie piekło. Film jest zapewne znakomity, ale oglądając go, przez dwie godziny musimy znosić towarzystwo wrednych bab, bez żadnego komicznego przerywnika (comic relief). Niechby nie był komiczny, wystarczyłoby ziarno refleksji lub okruch życiowej mądrości, ale żadna z postaci niczym takim nie błysnęła. Po filmie można by mieć jakieś refleksje w rodzaju przemyślenia swojego (predyktorze tekstu, czemu podpowiadasz mi „wzwiedzionego”?) zachowania wobec innych. Jasne, starajmy się w tym względzie jak najmniej przypominać królową Annę, ale to żadne dla mnie odkrycie, bo moim antywzorem jest i pozostanie wychowawczyni Terenia z liceum, której przecież nie zrzucę z wątpliwego piedestału na rzecz Anny, zwłaszcza że nie jest to postać wielce godna uwagi, skoro notka o niej w wikipedii wydaje się ciekawsza od całego filmu.

Bardzo operowo spędziłem zeszły tydzień. W ramach Opera Rara zobaczyłem Alceste Lullego, Dardanusa Rameau i The Fairy Queen Purcella. Wszystkie trzy bardzo barokowe, pierwsze dwie w wersji koncertowej, a ostatnia jako dziwnie pomyślany spektakl. Do muzyki barokowej trzeba mieć specjalne ucho, nie wiem, czy nim dysponuję, ale nie powstrzymam się od opinii: z wszystkich trzech najbardziej przebojowy wydał mi się Dardanus. Tu mam na myśli stronę muzyczną, bo od strony fabularnej te barokowe opery wydają się kpiną z widza. Ale - dodajmy - kpiną fascynującą, bo treść tych dzieł wydaje się bardziej mentalnie odległa od nas niż te wszystkie Ajschylosy i Sofoklesy ze starożytnej Grecji. Czy można wyobrazić sobie widza, który doznaje autentycznych wzruszeń słuchając przez pół godziny ubranych w piękne arie rozmyślań o tym, czy rozkosze zapanują w królestwie Amora, czy też spokój zostanie zmącony przez troski i zazdrość, które wypłyną z serca Miłości (koniecznie z wielkiego „m”) - to mieliśmy w prologu Dardanusa. Jakże frywolne są niektóre zwroty akcji, na przykład w Alceste bohaterka zstępuje w podziemia Hadesu, skąd - ni stąd, ni zowąd - wyprowadza ją Herkules. Ten oczywiście od razu zakochuje się w Alceście, ale ona przecież została poślubiona Admetowi, więc Herkules stacza najcięższy w życiu bój - z Miłością, po czym zwraca Alcestę Admetowi. W odróżnieniu od pozostałych dzieł, w The Fairy Queen nie zauważyłem żadnej fabuły, nic poza barokowym pitu pitu, że wiosną zielone listki cieszą oko wśród promieni słońca, a poza tym jakże wiele starań dołożymy, aby pofolgować swoim pożądaniom. Był przystojny balet męski w dziwnych sukniach, a obsada śpiewacza została przyodziana w kombinezony robocze i fartuchy szpitalne. Niby coś tam fabularnego odstawiali, ale dla mnie była to raczej forma teledysku, w którym kręci się pupcią i robi zbliżenia na wykonawców.

Widziałem również Romea i Julię, operę Gounoda wystawioną w Operze Śląskiej. To już był prawdziwy spektakl ze scenografią i baletem. Opera nie wydaje mi się wybitna, temat jakby skądś znany, więc nawet nie ma wielkich zaskoczeń w kwestii opowiadanej historii. Jak napisano w recenzji z czasów pierwszego wystawienia w Londynie (1867): opera przyjemna, ale niemal pozbawiona zachwycających momentów. Oczywiście należy wiedzieć, że to z tej opery pochodzi bardzo znana i udana aria Je veux vivre w formie walczyka. Odniosłem wrażenie, że wersja operowa sztuki Szekspira była lekko dziurawa, więc nie do końca pojmiemy, dlaczego to Romeo nie dowiedział się o tym, że śmierć Julii była pozorna. W tym celu trzeba by wywalić ze spektaklu ze dwa baleciki, a przecież szkoda by było.

Jego trzy córki (His Three Daughters)
Film wybrany trochę z przypadku, ale okazał się na tyle wciągający, że mimo późnej pory po dniu pełnym wrażeń obejrzałem do końca bez przysypiania. Dwie córki wprowadziły się do mieszkania umierającego ojca, z którym mieszka trzecia z nich, Rachel. Sytuacja jest psychologicznie napięta, co zrozumiałe, ale napina się jeszcze bardziej, bo owa Rachel nie do końca odpowiada wysokim standardom, jakie chciałaby utrzymywać najstarsza z córek. W odróżnieniu od sióstr Rachel prowadzi życie niekonwencjonalne, zarabia na obstawianiu wyników meczy i ciągle pali trawkę. Wiele interakcji prowadzi do wielu dyskusji, nie wszystkich bardzo kulturalnych. Cała akcja rozgrywa się w jednym mieszkaniu i na pobliskim skwerze. Problem z takimi filmami jest ten, że nie ma dobrego zakończenia. W finale albo dostaniemy króliczka z kapelusza (i powiemy sobie, a więc to dlatego ona zachowywała się tak, a nie inaczej), albo zawiśniemy w niedopowiedzeniu (co zawsze wydawało mi się pójściem na łatwiznę). Nie będzie to wielki spojler, że w tym filmie wygra pierwsza opcja z ojcem ex machina (tak jakby). Nie byłoby tego filmu bez Natashy Lyonne w roli Rachel, fanem której stałem się po Russian Doll.

Zeznanie tygodniowe #5

Na podstawie tegorocznych wynurzeń można by odnieść wrażenie, że jestem jakimś hobbystą amerykanistą. Chwilowo rzeczywiście jest to dla mnie najciekawszy temat, bo sprawdziło się moje przypuszczenie, że po wyborze Trumpa - w przeciwieństwie do Kamali Harris - nudno nie będzie. Afera kondomowa może kiedyś wstrząsnęłaby światem amerykańskiej polityki, ale dziś jest to powód raczej do wzruszania ramionami niż załamywania rąk. Panna „Usta Trumpa” demonstrująca krzyżyk na bujnej piersi bez żadnych zahamowań wyrzyguje te swoje kłamstwa i półprawdy, i mało kto tym się przejmuje. Podjąłem się dziwnego zadania przeczytania dzieła Gibbona o zmierzchu i upadku cesarstwa rzymskiego (trzy grube tomy, a kolejne trzy już po angielsku). Zapewne za jakiś czas napiszę o tym więcej, a tymczasem wspomnę o chrześcijanach w czwartym wieku, którzy według Gibbona wychwalali pokorę i rezygnację pierwszych uczniów Ewangelii, ale ich nie naśladowali. Kiedy (arcychrześcijański skądinąd) cesarz Teodozjusz dokonał interwencji na korzyść żydów, którzy ucierpieli wskutek chrześcijańskiego fanatyzmu, spotkał się z reprymendą świętego Ambrożego, dla którego tolerancja wobec żydów oznaczała prześladowanie religii chrześcijańskiej. Dzisiaj Ambroży zapewne doznałby szoku, gdyby zobaczył współczesne imperium władane przez chrześcijan, które wspiera państwo żydowskie w jego ludobójczym przedsięwzięciu.

Wredne liściki (Wicked Little Letters)
Dziwnym trafem zdarzyło mi się wiele lat temu widzieć Traviatę w budapesztańskiej operze. W roli amanta obsadzili artystę dalekowschodniego, a ja, dziecię naiwne, dałem wyraz swemu zdziwieniu. Okazało się, że wyrobiony widz opery zwyczajnie ignoruje tego rodzaju obsadowe wybryki, bo w operze liczy się przede wszystkim muzyka. Kiedy jakiś czas później obejrzałem Sigismonda, w którym węgierscy monarchowie byli ciemnoskórzy, niczemu już się nie dziwiłem. Najwyraźniej dzisiejsi twórcy filmów chcą u widzów filmowych wyrobić podobną niewrażliwość na kwestie rasowe. (Wiem dobrze, że pojęcie rasy to konstrukt rasistowski itd. itp., ale w pełni to zrozumiem wtedy, gdy zobaczę Channinga Tatuma w roli Zulusa Czaki lub Umę Thurman jako Siedzącego Byka.) We Wrednych liścikach na angielskiej prowincji tuż po pierwszej wojnie mamy ciemnoskórą policjantkę, a jedna z dwóch głównych bohaterek ma czarnoskórego faceta (poniekąd zgrabnego). To nie jedyne etniczne postaci; co dziwne, jakoś nie było Azjatów. W tym zamieszaniu zrazu nie można pojąć, cóż takiego przeszkadza panu Swanowi, który nie chciał złożyć skargi na ręce policjantki Moss: jej skóra czy płeć? Facet okazał się mizoginem, ale rasizmu nie sposób mu zarzucić. Cała ta historia wydarzyła się naprawdę, a dotyczyła incydentu rozsyłania tytułowych wrednych liścików, z początku tylko do rodziny Swanów, a ich wulgarny język bardzo dobrze pasował do sąsiadki Rose, która została uznana za ich autorkę, a potem aresztowana. Historyjkę zapewne nieco podkręcili, Rose z jej niewyparzoną gębą jest najzabawniejszą postacią, a obsadzenie Colman w roli świętoszkowatej Edith wydawało się obsadowym nieporozumieniem. Do czasu. Film jest ok, ale nie jest to dzieło, które koniecznie należy zobaczyć, więc odradzam umierającym rozpamiętywanie na łożu śmierci tego, że nie zdążyli obejrzeć Wrednych liścików.

Planeta samotności (Lonely Planet)
Komentarz do tego filmu w stylu mojego ojca byłby taki, że starej babie nie zaszkodzi młody bolec, wedle maksymy w wolnym tłumaczeniu ze staro-cerkiewno-słowiańskiego: jak młody pobodzie, to starej dogodzi. Wszystko rozgrywa się w Maroku na jakimś spędzie pisarzy z wielu stron świata. Ona jest pisarką zmagającą się z chwilowym blokiem twórczym, a on - osobą towarzyszącą innej, dużo młodszej pisarki. Och, czyżby miało dojść do zdrady? I tak, i nie. Miło pooglądać sobie marokańskie pejzaże, ale przyznam szczerze, że Hemsworth swoim torsikiem ukradł ten film. To niezbyt trafnie sugeruje, że było wiele do ukradzenia, bo przecież tym torsikiem można by przyćmić dzieło dużo większej klasy. Tytuł jest zarąbiście na wyrost, gdyż sugeruje sięganie po analizy bolączek współczesnego świata. Tymczasem przypomina on bardziej te reklamy z przystojnymi tatusiami zajętymi opieką nad dzidziusiem. Jak to nam cynicznie wyjaśniła specjalistka od reklamy, nie chodziło w nich o zmianę stereotypu, ale o trafianie w oczekiwania kobiet, które używając jednorazowych pieluch firmy XY mogą sobie fantazjować o takim partnerze. Tak jak ja mogę pomarzyć, że używając dezodorantu AB będę miał torsik Hemswortha.

Wróg (Foe)
Jeśli chodzi o fantastykę bliskiego zasięgu, to bardzo trudno być oryginalnym, przynajmniej w zakresie pomysłów na przyszłe możliwości technologiczne. Przenosimy się w przyszłość zaledwie o czterdzieści lat, a odmalowany przed naszymi oczami obraz jest tak „lively and colorful” (pełny życia i kolorowy) jak niezapomniana April Ludgate, czyli wcale. Susze, upały, burze piaskowe, limitowane przydziały wody itd. Według fabularnych założeń wdrażane są plany przeniesienia ludzkości w przestrzeń pozaziemską na jakieś wielkie bazy kosmiczne. Teraz musimy sobie dać wmówić, że istotnym problemem staje się paroletnia rozłąka małżonków, więc mąż wysyłany w kosmos zastępowany jest kopią do złudzenia przypominającą oryginał (nie do końca biologiczną). W miarę oczywiste staje się to, z jakimi moralnymi dylematami można tu mieć do czynienia. Wracając do wspomnianego deficytu oryginalności zaczniemy od Lema, który w Summa technologiae rozważał scenariusz powstania dokładnej kopii osoby. Przecież nikt ze zdrowym mózgiem nie pomyśli, że skoro jest ta kopia, to ja mogę spokojnie umrzeć lub dać się zabić bez sprzeciwu. Inne skojarzenia to dwa opowiadania Philipa K. Dicka, Oszust (w późniejszych edycjach Impostor - to pod wpływem mało udanej ekranizacji) i Człowiekiem jest.... Kto pamięta te opowiadania, ten może zarzucić mi spojlerowanie (ale w zamian może poczuć się członkiem elitarnego grona). To, że wykorzystano znane wcześniej pomysły, nie oznacza, że film musi być wtórny. Nawet rzekłbym, że nie jest, ale mam wrażenie, że troszkę na siłę ciągnęli pierwszą część, kiedy widz już od dłuższego czasu wie, że zmierzamy do twistu, ale musi grzecznie czekać. Dialogi i sytuacje w tej części są celowo zagmatwane i niejednoznaczne. Kiedy już zrozumiemy, o co chodzi, w głowie rodzi się sto pytań o sens pewnych poczynań. Jak to zwykle bywa, twórcy wybrali epatowanie emocjami kosztem poczucia dorzeczności.

Żegnajcie, laleczki (Drive-Away Dolls)
Ujmując rzecz krótkie: jest to bardzo dobrze zrobiony słaby film. Dobrze zrobiony, bo reżyserem był jeden z Coenów, któremu udało się namówić do występu w rolach epizodycznych takie gwiazdy jak Pedro Pascal czy Matt Damon. Scenariusz wygląda jak historyjka sklecona przez nastolatka lubującego się w lesbijskim porno, więc projekt należało odrzucić na tym wstępnym etapie. Nie odrzucili, więc obejrzeliśmy film o dwóch lesbijkach (które nie są parą, ale dobrze wiemy, że będą), które wplątały się w przerażająco głupią aferę kryminalną, jadąc z Filadelfii do Tallahassee wypożyczonym samochodem. Jedna z bohaterek jest sztywniarą czytającą Henrego Jamesa, a druga używa życia wykorzystując okazje do niezobowiązującego seksu. To ostatnie, czyli seks, może być dobrym motywem, by film obejrzeć, ale po co stosować półśrodki, kiedy można włączyć Pornhub.

Generacja przyszłości (The Pod Generation)
I znowu mamy wycieczkę w przyszłość, ale tym razem jest ona puchata i pastelowa - przynajmniej z początku. Będziemy żyć w obszernych mieszkaniach, sztuczne inteligencje będą nam podpowiadać, jak możemy poprawić swój byt (ale też kontrolować wydajność naszej pracy), wszyscy będą uśmiechnięci i uprzejmi, a to wskutek psychoterapii u Eleny, kolejnej sztucznej inteligencji. Para złożona z Racheli i jej męża Alvy po lekkich przejściach decyduje się na dziecko. Oczywiście można by podjąć próbę wywołania ciąży naturalnej (wiedza o tym sposobie nie zanikła), ale po co, skoro można skorzystać z bociana, czyli firmy, która opracowała technologię inkubacji noworodków w sztucznych łonach przypominających strusie jaja. Więcej trudno byłoby napisać bez spojlerowania, za to mogę wyznać, że zakończenie było w moim odbiorze niezwykle zaskakujące i jednocześnie dość rozczarowujące. No i naraziłem się połowie Europy, która złożyła się na ten film.